Nowotwór wprowadzenie

Trwa migracja :/
Artykuł może wyświetlać się niepoprawnie
Przenoszę wpisy ze starego systemu. Niestety migracja wymaga ręcznych poprawek (czasu)

 

UWAGA: szkic artykułu
Jeśli może Ci pomóc to super.
Jeśli wolisz przeczytać skończony
polub stronę, , wróć za jakiś czas.

Nie jestem lekarzem, nie leczę, nie udzielam porad medycznych.
moje przemyślenia, moja perspektywaZastanów się sam

s

 

 

Dla lepszego zrozumienia tematu, zacznijmy od eksperymentu.


Masz do wyboru trzy opcje:

Wybierz jedną z opcji!

Mogłeś wybrać trójkąt, kwadrat, koło.

Jestem jednak pewien, że nie wybrałeś: gwiazdki.

Dlaczego?

Ponieważ nie wiedziałeś że można ją wybrać. – nie była w obszarze twoich poszukiwań.

Wiele osób obawia się:

  • terrorystów,
  • latania samolotem,
  • przemówień publicznych

 

Jednak najgorszą rzeczą, która może się nam wydarzyć, to śmierć – możemy umrzeć.

Patrząc na statystyki (GUS), staje się oczywiste, że powinniśmy się bać:

  • chorób serca
  • nowotworów 

 

 

Te dwie choroby odpowiadają za ponad 70% zgonów!

Tak naprawdę to nie terrorystów powinniśmy się bać.
Największym zagrożeniem są choroby sercowo-naczyniowe i nowotowry!

Gdy idziemy do lekarza, i słyszymy diagnozę: „To jest nowotwór”.

Jego słowa mogą brzmieć jak wyrok śmierci.

Dostępne metody

Świat medyczny wydał wiele miliardów na badania nad rakiem.

Dzięki badaniom mamy 3 metody:

  1. chemioterapia – chemicznie wypalamy nowotwór
  2. radioterapia – wypalamy nowotwór
  3. operacja – wycinamy nowotwór

Mimo oferowanych opcji, diagnoza, nadal brzmi jak wyrok śmierci.

Wykrycie nowotoworu może brzmieć jak wyrok śmierci.
Czy tak musi być? Czy jest to nieuniknione

Wynika to z tego, że wspomniane metody zdają się być nieskuteczne.
W medycynie, skutecznością danej terapii określa się nie jakość życia, lecz to czy pacjent przeżył, dokładniej, czy przeżył 5 lat.

Spojrzymy na pięcioletnią przeżywalność (wiki). 
Badanie odpowiada na pytanie:

Ile osób przeżyło więcej niż 5 lat dzięki zastosowaniu chemioterapii?

Odpowiedź może szokować.

Chemioterapia zwiększa przeżywalność pięcioletnią o ~2-3%

The overall contribution of curative and adjuvant cytotoxic chemotherapy to 5-year survival in adults was estimated to be 2.3% in Australia and 2.1% in the USA.

Clin Oncol (R Coll Radiol). 2004 Dec;16(8):549-60.

Same metody, zdają się być niebezpieczne.

Chemioterapia – wstrzykujemy toksyczna substancję. Która reaguje również z normalnymi zdrowymi komórkami (nie jest zbyt selektywna).
 

Warto byś świadomym, że komórki nowotworowe są bardzo dobrze ukrwione (proces angiogenezy – o tym później).
Logicznie na to patrząc, ’chemia’ szybko rozleje się po organizmie, niszcząc przy okazji nasze komórki.

Radioterapia?
Czy promieniowanie jonizujące nie jest przypadkiem rakotwórcze?

Nie jestem lekarzem. Rozumiem, jednak że czasem wybieramymniejsze zło„.

Z każdym rokiem u coraz większej ilości osób diagnozuje się nowotwory, coraz więcej osób umiera 'na raka’.

Nasze geny tak szybko się nie zmieniająto znaczy, że w życiu robimy coś źle.
Prawdopodobnie istnieje sposób by zmniejszyć prawdopodobieństwo nowotworu przynajmniej do poprzedniego poziomu!

2-3 % skuteczności z pewnością nie zachwyca!

Dodatkowo warto wiedzieć, że Polska służba zdrowia, znajduje się pod koniec rankingu europejskiego.

W europie średnia przeżywalność pięcioletnia to 54% (Badania: Eurocare-5, pacjenci chorzy na nowotwory w latach: 2000-2007).

Eur J Cancer. 2015 Oct; 51(15):2104-2119


Najlepsze efekty mają:

  • Szwecja: 65%,
  • Finlandia 61%
  • Austria 61%

W statystykach wyprzedza nas:

  • Litwa i Estonia: 46%
  • Słowacja 45%
  • Łotwa: 42%
  • Polska: 41% 

 

Szybka matematyka:

65% [Szwecja] – 41% [Polska] = 24%

Licząc na 100 osób w Szwecji przeżyło by 24 więcej osób na 100!! Upraszczając: 1 osoba przeżyła by więcej na 4 osoby!

Skoro przeżywalność może być większa tam, to prawdopodobnie może być również większa u nas.

 

„Szaleństwem jest wciąż robić to samo i oczekiwać różnych rezultatów”

Opcje

Wróćmy do naszych opcji

Masz do wyboru 3 opcje

chemioterapia, radioterapia, operacja

Czy istnieją inne opcje?

Opcje o których nie wiesz.

Zastanówmy się.

Jednak musisz wiedzieć, że pozostałe opcje, wcale nie są sprzeczne z dobrze znaną medycyną!

„Alternatywne terapie” – wcale nie wiążą się z samozwańczymi specjalistami, znachorami nie mającymi żadnych podstaw, oszustami etc.

Co możemy zrobić?

Pierwsze elementy układanki pewnie sam rozgryziesz.

Czegoś może być za dużo, czegoś za mało.

Metale ciężkie / toksyny (za dużo)

W mediach wielokrotnie słyszysz, że pewne substancje są rakotwórcze – to znaczy potrafią wywołać nowotwór.

Metale ciężkie w twoim organizmie z pewnością nie pomagają (silnie zaburzają wiele procesów).

Dlaczego nikt nie stara się ich usunąć z organizmu?

Zwłaszcza, że istnieje wiele naukowych, medycznych metod ich usuwania? (np. chellatacje EDTA, STS, ..).

Istnieją również naturalne metody pozwalające usunąć np. rtęć (dobrze się sprawdza np. kolendra).

Uwaga, to nasz organizm musi je usunąć.

My możemy jedynie pomóc dostarczając substancje, które mogą pomóc związać dane substancje by mogły być usunięte z organizmu.

Oczyszczanie

By organizm mógł prawidłowo się oczyszczać: muszą działać prawidłowo systemy filtracyjne i wydalnicze.
Warto oczyścić jelita, wątrobę, nerki, krew.
Gdy organizm usuwa toksyny do jelit, to warto by jak najszybciej się wydostały (zanim nastąpi reabsorbcja – zanim z powrotem wrócą do organizmu).
Dlatego np. w terapii Gersona używa się również lewatyw.

Usuwanie i unikanie

Usuwanie toksyn z organizmu to jedno.
Druga kwestia, to powinniśmy ograniczyć ich dostarczanie!!!

Toksyny wokół nas

Poszukaj, dokładnie informacji co jest szkodliwe.

Np. możesz przeczytać że dany olej jest zdrowy, to musisz wiedzieć, że nie każdy nadaje się np. do smażenia!!!
Jeśli olej stoi w butelce – to na górze masz powietrze. Powietrze zaś utlenia tłuszcz – jełczeje i może stać się tkosyczny.

Wyeliminuj całkowicie tłuszcze trans, czytaj skład produktów, przy okazji najlepiej wyeliminować cukier (nie pomaga).


Przypadkowy film, pewnie są znacznie lepsze – język angielski.

Gdy pracujesz na pełen etat, a nawet więcej. Możesz nie mieć siły ani czasu by zrobić porządki.
Czy słyszałeś o zdrowotnych aspektach postu. Chwili kiedy organizm ma czas na prządki.

Nie tylko jelita

Uwaga: 'zła chemia’, dostaje się nie tylko z pożywieniem. Nie tylko z pyłami które wdychamy (ostatnio straszą nas smogiem).
Musisz wiedzieć, że skórę organizm usuwa niechciane produkty, ale też przyswaja!

Zresztą wiele substancji lepiej suplementuje się przez skórę np. magnez, jod,…

Gdy malujesz włosy, paznokcie, gdy używasz kremu, perfum, gdy myjesz ubranie, gdy czyścisz szafki – to te wszystkie substancje mogą dostać się do twojego organizmu!

Fale elektromagnetyczne (EM) – czy to bezpieczne?

Artykuł nie został jeszcze opublikowany :/
5G, WiFi, prąd w gniazdku,… czy to bezpieczne?

xxxxxxxxxxxxx

Poza układem krwionośnym, mamy jeszcze układ limfatyczny.

Warto wiedzieć, że układ limfatyczny – nie posiada pompki (serca) jak układ krwionośny.

By organizm mógł 'coś’ transportować – potrzebuje ruchu!

TODO: badania: zależność: ilość godzin noszenia biustonosza -> ilość nowotworów (biustonosz trzyma piersi, brak ruchu, układ limfatyczny)

Minerały, Witaminy: Witamina D/Selen/.. (za mało)

W przypadku braku pewnych składników odżywczych nadal będziesz żyć, jednak nie wszystko będzie działać tak jak powinno.

Gdy kończy się tusz w drukarce, to drukarka nadal drukuje, jednak finalny efekt może być niezadowalający.

Witamina-D

Artykuł nie został jeszcze opublikowany :/
Witamina D odpowiedzialna jest za nawet 200 – 2000 genów! Inni twierdzą, że nawet 3000 genów. Większość z nas zwłaszcza zimą posiada zbyt mało tej witaminy!

Selen

Czego mi brakuje?

Musisz wiedzieć, że w przypadku wielu substancji odżywczych nie istnieją sposoby, które pozwalają stwierdzić, czy mamy ich odpowiednią ilość.

Możemy jedynie zaobserwować brak tych witamin jedynie podczas bardzo dużych deficytów.
 

nawet gdybyśmy mogli zbadać poziom: 84 minerałów, kilkunastu witaminy, to co z pozostałymi substancjami?

Zobacz skutki niedoborów na wikipedii: https://pl.wikipedia.org/wiki/Witaminy

Duże braki witaminy C wywołują szkorbut, choć nawet delikatne krwawienie dziąseł może je sugerować!

Prawo minimum Liebiga

To czego jest najmniej. najbardziej ogranicza.

Nawet gdy „jemy” wcale nie oznacza, że dostarczamy odpowiednich składników odżywczych.
xxxxxxxxxxxxxx

kwas foloowy, 80%, kwas żołądkowy

za dużo za mało

jedzą to bakterie – nadgryzają..

Probiotyki, Prebiotyki, Synbiotyki

Czym są Probiotyki, Prebiotyki, Synbiotyki? Zrozumiesz czym jest flora bakteryjna. Czy bakterie są złe czy dobre? Poznasz źródła bakterii probiotycznych (naturalne i z apteki) oraz szokujące informacje na temat suplementów. Czym jest szczep? wybrać? Zrozumiesz, że sam probiotyk nie wystarczy (potrzebne jest odpowiednie środowisko).

xxxxxxxxx

Konsumpcja vs dostarczanie

xxxx

biodostępność przykład kurkuma – musi być z piperyną (która jest w pieprzu) i olejem

Kurkuma

Niesamowita przyprawa – znana od wieków, kórej właściwości medyczne poparte są tysiącami badań. Czy wiesz jak jej używać?

przeszkody:

obróbka terminczna

zbyt mała kwasota żołądka (zwłaszcza w przypadku białko)

Jak sprawdzić zakwaszenie żołądka?

Dowiesz się jak sprawdzić zakwaszenie żołądka. Czy test jest wiarygodny. Jak zakwasić. Przeciwwskazania, zgaga.

w przypadku niektórych pokarmów lepsza była by mniejsza kwaśność, bo kwas w żołądku może je zniszczyć.

================

Vitamins

  • Vitamin C
  • Amino Acids
  • L-Lysine
  • L-Proline
  • L-Arginine
  • N-Acetyl L-Cysteine (NAC) Polyphenols
  • Green Tea Extracts (EGCG)
  • Quercetin*
  • Minerals:
    • Selenium
    • Copper
    • Manganese

• Support of connective tissue production and maintaining its integrity and stability:

  • vitamin C,
  • lysine,
  • proline,
  • copper,
  • manganese.

Inhibitors of connective tissue digestion:

  • lysine,
  • proline,
  • vitamin C,
  • N-acetyl-cysteine (NAC),
  • green tea,
  • selenium.

Inhibitors of new blood vessel formation (Angiogenesis):

  • green tea, NAC.

 Inducers of cancer cell death (Apoptosis):

  • vitamin C,
  • green tea,
  • NAC,
  • selenium,
  • arginine,
  • proline.

Substancje wspomagajace

Przykładowa tabelka z książki „antyrak”.

=================

Emocje / Stres

Uwaga, to może być jedna z bardziej lekceważonych, niedowartościowanych elementów terapii!

Wiele badań wskazuje związek samopoczucia, chęci życia, stresu ze zdrowiem – na ludziach a nawet szczurach!

Jest to bardzo rozległy temat, może kiedyś znajdę czas by to opisać.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Straz zabija – dosłownie

TODO: opisać

Placebo / Nocebo

Stres – biegnij – uciekaj – wyłącza układ odpornościowy

Fiziologia stresu – kortyzol – co powoduje …

Artykuł stres, metody redukcji

Stres vs stres stały (background stress)

// medcyna germańska – podejście psychosomatyczne – emocje -> chorba

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Genetyka

Genów nie zmienimy.
Jednak mamy wpływ na tak zwaną ekspresję genów.

Geny są jak pliki na komputerze.
Do póki nie będzie czynnika zewnętrznego – do puki nie klikniesz na dany plik to się nie otworzy!
Tak właśnie jest z genami, dopiero w obecności czynnika zewnętrznego następuje 'wywołanie’ (ekspresja) genu.

Musisz wiedzieć, że nowotwory są bardziej dziedziczone* niż genetyczne.

Używając terminu 'dziedziczone*’, mam na myśli ogół cech i zachować jakie nabyliśmy od rodziców.
Dla przykładu możemy odziedziczyć majątek jednak nie oznacza że jest to genetyczne.
Zatem moja definicja dziedziczenia jest bliższa definicji ze świata komputerów IT, niż biologii, gdzie miesza się w to wszystko 'geny’.

Po miliardach wydanych na projekt genomu ludzkiego, wiadomo, że geny stanowią mały fragment całej układanki.
Nad całą genetyką jest tzw 'epikenetyka’.

Dożo mówi się o tak zwanych komórkach macierzystych.
Są to komórki które mogą ulec specjalizacji.
W uproszczeniu: wygląda to tak, że gdy weźmiesz taką komórkę i położysz na ręce, to stanie się komórką skóry.
Gdy położysz na wątrobie, to stanie się komórką wątroby. Gdy położysz ją na sercu, stanie się komórką mięśnia sercowego!

To znaczy mamy komórkę która jest genetycznie taka sama, ale w zależności od środowiska w którym się znajdzie może stać się inną zupełnie komórką!!

Poza tym w wielu badaniach mówimy o mutacji genu, a nie samym genie.
Pytanie brzmi: co spowodowało jego mutację?

xxxxx

TODO: badania Genetyka – rodzice finlanda/norwegia

xxxxxxxxxxxxxx

Co dalej?

Łatwo poszło.

Dalej może być trudniej, ponieważ trzeba wiedzieć jak działa nowotwór.

 

Spontaniczna remisja / Komórki NK

Nasz układ odpornościowy potrafi walczyć i niszczyć komórki nowotworowe.
Jednak czasem po prostu tego nie robi (lub robi to zbyt wolno).

Idea walki, przypomina mi grę strategiczną, star craft, z której również wiele można się nauczyć.

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

TODO: Opisać działanie komórek NK Natural Killer.

DODAĆ badania ludzie / szczury,..

Angiogeneza

Artykuł nie został jeszcze opublikowany :/
Nowotwory to komórki beztlenowe – pozyskują energę w bardzo nieefektywny sposób. Dlatego by przeżyć, muszą zadbać by powstały nowe naczynia krwionośne dostarczające energię.

Przeżuty – Metastaza

Wiele osób umiera w wyniku przeżutów, a nie ze względu na nowotwór pierwotny.
Który czasem może sobie żyć w pierwotnym miejscu przez wiele, wiele lat.

PS: gdy mamy guzek i go nakłuwamy (biopsja), może się to przyczynić do przeniesienia wraz z krwią komórek nowotowrowych w inne miejsce.

Być może przerzuty nie są przerzutami, tylko osobnymi 'koloniami’, które tak urosły że teraz są widoczne.

Chemioterapia

 

Jedna z naczelnych zasad etycznych w medycynie mówi: „po pierwsze nie szkodzić” (łac. Primum non nocere).

W myśl zasady, wybierania mniejszego zła – chemioterapia.

Czy istnieją sposoby zmniejszające ryzyko powikłań po chemioterapii, czy naświetlaniu?

Z tego co pamiętam, to tak!

Czy istnieją sposoby, by podać mniejszą ilość chemioterapii (zmniejszyć toksyczność) zachowując jej skuteczność – z tego co pamiętam, to tak.

 

xxxxxxxxx

TODO: znaleźć notatki, opisać

xxxxxxxxx

 

Stany zapalne

Już w 1863 pojawiły się pierwsze obserwacje, z których wynikało, że rak może być związany z nieudanymi próbami odbudowy tkanek na skutek uszkodzeń. Gdy pojawia się uszkodzenie, pojawia się tam również tzw. stanami zapalnymi.

Miejsce stanu zapalnego jest czerwone, spuchnięte, ciepłe i bolesne.

Częściej niż raz na sześć przypadków rak jest związany z chronicznym stanem zapalnym.

N Engl J Med. 1986 Dec 25;315(26):1650-9.

Wielokrotne 'drażnienie’ może sprzyjać rozwojowi nowotworu.

 

Dlatego, za raka oskrzeli może odpowiadać np. azbest, dym papierosowy, za raka wątroby wirusowe zapalenie typu B i C, Za przewód pokarmowy – 'złe bakterie’, pokarmy nie sprzyjające nam!

 

Czynników sprzyjających może być naprawdę dużo.
Są nawet badania wskazującą zależność m.in czasu noszenia biustonosza od ilości nowotworów.
Być może jest to spowodowane gorszym przepływem limfy. Może to zbieg okoliczności..

 

Co z wieloma 'alternatywnymi’ terapiami?


 

Czas refleksji

Diagnoza nowotworu, może być dobrym momentem, by na chwilę refleksji.

Czasem warto zastanowić się nad swoim życiem.

xxxxxxxxxx

Bądźmy dobrej myśli.

Co jeśli? – Konsekwencje

Uważam również, że w takiej chwili warto na wszelki wypadek zabezpieczyć rodzinę, majątek, ..

Zazwyczaj brakuje motywacji i chęci przygotować by zabezpieczyć przyszłość swoich najbliższych.
Wypadki się zdarzają. Umrzeć można w najmniej oczekiwanych chwilach i to nawet nie trzeba jechać samochodem.

Nawet niepotwierdzona diagnoza, może być dobrym motywatorem by zrobić „porządki”.

 

Firma

Zwłaszcza gdy prowadzisz firmę. A w szczególności firmę nie posiadającej odrębnej osobowości prawnej np. jednoosobowa działalność gospodarcza, spółka jawna, ..

Pomijając zarobki, majątek – można wpędzić spadkobierców w gigantyczne długi, których rodzina nie będzie w stanie spłacić.

Majątek – dziedziczenie

# TODO: opisać mechanizmy dziedziczenia, kto dziedziczy i jak, zasady, napisać: artykuł.

Ile czasu rozwija się nowotwór!

Nowotwór piersi:

najszybszy 2 lata, najwolnejszy 21 lat.

//TODO: sprawdzić – nie wiem czy dobrze pamietam

// Dodać czas rozwoju

// orientacyny wiek / wielkość w chwili wykrycia konwencjonalnymi metodami

Diagnostyka

Metody:

’samo badanie’

mammografia

termografia

badanie krwi (markery)

// TODO: Opisać, na jakim etapie można wykryć

Guzek nie musi być nowotworem

Ideą testów tzw 'przesiewowych’ jest ich duża czułość. Dzięki czemu są wstanie wykryć najdrobniejsze oznaki choroby, niestety kosztem potencjalnych błędów.

To znaczy z takich badań może wynikać, np. że masz raka (test coś złapał), podczas gdy jesteś zdrowy (wynik fałszywie pozytywny).
Dlatego po testach przesiewowych, sugeruje się dalszą diagnozę.

Nie mniej, w przypadku wykrycia 'dziwnej’ zmiany – zawsze warto podjąć działania profilaktyczne.
A jak już wiesz, są sposoby, które mogą pomóc, nie szkodząc przy tym.

Bądźmy dobrej myśli 🙂

Musisz wiedzieć, że z perspektywy biznesowej, twoje zdrowie nie jest w interesie firm farmaceutycznych.

Każdy biznes dąży do powtarzalności zarobków, stąd trend na wszelkiego rodzaju abonamenty 'subskrypcje’.
Oznacza to, że zdecydowanie lepiej leczyć objawowo.
Dzięki temu że przyczyna nie zostanie rozwiązana, a jedynie jej objawy – pacjent wciąż choruje. Gdy choruje – kupuje – klient 'na abonamencie’.

Oczywiste staje się również, że prędzej usłyszymy o drogich metodach niż tanich (większy potencjalny zysk).

Dlatego naprawdę warto byś szukał rozwiązań – szukał możliwych opcji.
 

Nikt za ciebie nie zrobi pracy domowej. Szukaj, czytaj,.. to w twoim interesie!

 

 

Na początek warto zrozumieć o co chodzi w 'zdrowiu’.
Reklamy mogą mówić, że chodzi o jedzenie produktów 'fit’.
Jednak trzeba spojrzeć ze znacznie szerszej perspektywy.

Dlatego przejrzyj/przeczytaj.
Najlepiej teraz – im wcześniej podejmiesz właściwe kroki, tym lepiej. Im dłużej idziesz w złym kierunku tym trudniej będzie wrócić.

Zdrowie – zaginiona instrukcja

Jak być zdrowym? – brzmi banalnie, ale czy wiesz?

Książki i materiały

Jak już masz podstawy, to kup książki

W artykule znajdziesz również odnośniki do innych materiałów

 

Autorytety

TODO: xxxxxxxxxx

Rodzaje nowotworów

W medycynie każdy nowotwór nazywa się inaczej.

Osobiście uważam, że nowotwór to nowotwór.

Ziemniak (warzywo) w Warszawie będzie tak samo ziemniakiem jak w Poznaniu.
Choć faktycznie w różnych miejscach różnie się nazywa kartofel, ziemniak, pyry, grula, ..

Jednocześnie uważam, że faktycznie warto rozróżnić niektóre nowotwory.

Jedne mogą rosnąć szybciej inne wolniej.
Np. nowotwór prostaty z reguły bardzo wolno rośnie. Jeśli został zdiagnozowany w późnym wieku, być może nowotwór naturalnie przeżyje pacjenta!

Miejsce też może mieć znaczenie.

Dla przykładu kościach ciągle żyją, następuje demineralizacja i remineralizacja. Kość jest tworzona (przez osteoklasty) i niszczona (przez osteoblasty).
Możemy to zwłaszcza poczuć (bóle kości) w czasie gorszej pogody, kiedy to więcej wapnia z kości trafia do krwi.
Kości żyją tak jak inne części naszego ciała.
Jednak tutaj nie mamy układu krwionośnego i dostarczanie substancji odżywczych może być trudniejsze.

Ale nie jestem lekarzem, nie jestem praktykiem, nie leczę. To tylko moje przemyślenia.

Jeśli zamierzasz zrobić coś więcej..

Pamiętaj, że jest to proces, a nie jednorazowe działanie!
Podobnie jak w biznesie trzeba mieć dużo wytrwałości i konsekwencji.

Zacznij szukać, kwestionuj, pytaj.
PS: nie chodzi o to byś 'leczył się sam’, lub poszedł do 'znachora’. Chodzi o to byś wiedział co wybierasz, czy można zrobić coś jeszcze.

wiele rozwiązań można łączyć! 🙂

Wiele metod można łączyć i mogą być uzupełnieniem tradycyjnych metod (chemioterapii, radioterapii, chirurgii).
nie udzielam porad medycznychnie możezastąpićlekarza!Są .

Ciekawe? Newsletter?

Subscribe
Powiadom o
guest
0 komentarzy
Informacje zwrotne w treści
Wyświetl wszystkie komentarze